Door Erin Powell, Ph.D.
Als entomoloog bij het Florida Department of Consumer Services, Division of Plant Industry, ontvang ik zendingen plantmateriaal van over de hele wereld. Elke dag kan een verrassing met zich meebrengen: een nieuwe plaagsoort die zich in de staat heeft gevestigd, een onderschepte exotische soort die van overzee komt, of misschien een soort die onbekend is voor de wetenschap. Elk jaar verstrek ik meer dan duizend identificaties van schildluis, wolluis en witte vlieg om regelgevingsbeslissingen te nemen die de landbouw in Florida en onze inheemse ecosystemen beschermen.
Een monster dat ik eind 2022 kreeg toegestuurd, bleek bijzonder spannend. Een plastic zak gevuld met suikerappel (Anonasp.) bladeren werden geleverd vanuit Zuid-Florida, door inspecteurs die op zoek waren naar een identificatie van de wolluisplaag. Daar, te midden van een krioelende plaag van kokosmeelluizen (Nipaecococcus nipae), was een ‘vuilniskever’ die druk bezig was was op zijn rug te stapelen, schijnbaar ongedeerd door het transport door de staat en nu waargenomen onder fel kunstlicht.
“Trash bug” is een informele naam die vaak wordt gebruikt voor groene gaasvlieglarven (Neuroptera: Chrysopidae). Misschien heb je ze wel eens door de tuin zien strompelen als een wandelend pluisje. De bijnaam verwijst naar het gedrag van veel gaasvlieglarven die zich versieren met allerlei natuurlijke materialen: korstmos, plantentrichomen, kleine stukjes hout, prooiresten, zelfs spinnenzijde.
Deze alomtegenwoordige roofdieren zijn belangrijke biologische bestrijdingsmiddelen, bekend om hun vraatzucht jegens veel voorkomende plantenplagen zoals wolluizen, bladluizen, mijten en trips. Maar tot nu toe zijn gaasvleugels alleen gedocumenteerd met behulp van de was van een paar soorten schildluis, bladluizen en platte nimfen om hun dorsale pakketten te construeren. Veel van dit soort insecten produceren honingdauw en worden verzorgd door mieren, wat betekent dat camoufleren omdat de prooi van cruciaal belang is om te voorkomen dat ze worden opgemerkt. Daarin schuilt de vergelijking met het klassieke idioom ‘wolf in schaapskleren’, gemaakt door eerdere onderzoekers van gaasvliegen. Het roofdier moet opgaan als een schaap als hij de herder wil misleiden.
Ik pakte snel mijn camera, uitgerust met de Canon 65-millimeter MP-E macrolens die ik veelvuldig gebruik om geleedpotigen te documenteren, zowel in het veld als in het laboratorium. Met behulp van zijn onderkaken kan deCeraeochrysa claverigaasvlieglarve schepte was op uit het plantmateriaal waarmee het was verzonden en draaide zijn kop naar achteren om de was op zijn rug te laten vallen, waardoor een pakketje ontstond dat op zijn plaats werd gehouden door plukjes lange haren. Wat vooral interessant was, was de integratie vanlevende wolluisnimfenin het pakketje gestopt, wat misschien onvermijdelijk was gezien het grote aantal ervan dat dicht opeengepakt zat in het monster. Als ze dit in het wild doen, vroeg ik me af: zouden de gaasvliegen mogelijk wolluisnimfen naar nieuwe gebieden kunnen transporteren?
De gaasvleugellarve wisselde af tussen het construeren van zijn rugpakket en het eten van wolluisnimfen en volwassenen, waarbij een wolluisnimf uit het eerste stadium in minder dan 45 seconden leegliep met zijn dreigende zuigende monddelen. Door de snelle en efficiënte voeding wordt hun waarde als biologisch bestrijdingsmiddel zichtbaar.
Maar er zit nog een laag in dit verhaal, die ik in een artikel heb gedeeldgepubliceerd in december in het open access tijdschriftInsecten van de wereld. Mealybugs vertrouwen misschien op mieren als lijfwachten, maar ze zijn zelf niet weerloos. Op de achterkant van de meeste wolluissoorten bevinden zich twee paar spleetachtige openingen, ostiolen genaamd. Wanneer verstoord of bedreigd, komt er een bel met vloeibare lichaamsinhoud, die vrije was bevat, uit de ostiol(en). Deze “reflexbloeding” en het snelle drogen van de vloeistof kunnen ervoor zorgen dat de monddelen van hun roofdieren volledig dichtsmeren, wat zelfs kan leiden tot de dood van gaasvlieglarven in het vroege stadium die de pech hebben in contact te komen met de vloeistof.
In de video's die ik maakte, vertoonde de gaasvlieglarve een sterke verontruste reactie, waarbij hij zich snel terugtrok om zijn monddelen aan het blad af te vegen. Maar ondanks dat hij in een lastige situatie terechtkwam, kon ik deze larve met succes grootbrengen tot hij volwassen was.
Ik ben al lang geïnteresseerd in de verdediging tegen roofdieren en mijn expertise ligt vooral bij spinachtigen en schildluis. Ik wist weinig over gaasvliegen totdat ik deze toevallige ontdekking tegenkwam. Ze zijn zo gewoon en charismatisch dat ik dacht dat er zeker meer video's zouden zijn over dit vermakelijke gedrag. Maar zoals ik verder onderzocht, was dat niet het geval. De beelden in dit onderzoek vertegenwoordigen voor zover ik weet ook de eerste videodocumentatie van reflexbloedingen door wolluizen, die ook slecht bestudeerd zijn ondanks het belang van wolluizen als plantenplaag. Reflexbloedingen hebben waarschijnlijk implicaties voor het succes van biologische bestrijdingsmiddelen tegen wolluizen, en er is meer werk nodig om zowel de werkzaamheid als de chemische componenten van het ostiolaire vocht verder te begrijpen.
Dus, de volgende keer dat je een stuntelige bal pluisjes ziet, kijk dan eens beter. Waaruit bestaat het pakketje van de gaasvlieglarve? Kun jij ze betrappen terwijl ze het aan het bouwen zijn?
Lees verder
Insecten van de wereld
Erin C. Powell, Ph.D., is onderzoekswetenschapper en curator bij de Florida State Collection of Arthropods binnen het Florida Department of Agriculture and Consumer Services, Division of Plant Industry. Bekijk meer van Erins fotografie en onderzoek opX/TwitterEnBlauwe lucht. E-mail:erin.powell@fdacs.gov.
