Terwijl alle ogen gericht zijn op China en het besluit van de autoriteiten om dat te doentoetredenOm tegemoet te komen aan de eisen van demonstranten en de strenge COVID-19-controles te versoepelen, is de politieke repressie in de Chinese stad die jarenlang geteisterd werd door anti-regeringsprotesten strenger dan ooit. Jaren nadat de protesten begonnen, is aan geen enkele eis van de demonstranten voldaan – en elke dissidentie is gevaarlijker dan ooit.
Terwijl alle ogen gericht zijn op China en het besluit van de autoriteiten om dat te doentoetredenOm tegemoet te komen aan de eisen van demonstranten en de strenge COVID-19-controles te versoepelen, is de politieke repressie in de Chinese stad die jarenlang geteisterd werd door anti-regeringsprotesten strenger dan ooit. Jaren nadat de protesten begonnen, is aan geen enkele eis van de demonstranten voldaan – en elke dissidentie is gevaarlijker dan ooit.
Die stad is natuurlijk Hong Kong, waar miljoenen burgers in 2019 en 2020 voor democratische rechten marcheerden, om vervolgens te bezwijken voor de dubbele klap van de COVID-lockdowns en depassagevan een draconische nationale veiligheidswet. Nu bevindt Hong Kong, decennialang de meest vrije stad van China, zich in een omgekeerde wereld waar het aantoonbaar veiliger is om in Shanghai of Beijing de straat op te gaan dan in de voormalige Britse kolonie. Terwijl demonstranten op het vasteland door de politie worden lastiggevallen en bedreigd, riskeren hun tegenhangers in Hongkong een jarenlange gevangenisstraf.
“De zaken in Hong Kong zijn nu erger dan op het vasteland”, zegt Simon Cheng, een activist die in 2019 twee weken werd vastgehouden door de Chinese autoriteiten tijdens een zakenreis naar het vasteland. Cheng woont nu in Londen, waar hij politiek asiel had aangevraagd. Vanwege de repressie door de autoriteiten in zijn geboortestad zei Cheng: “De protestgeest is aan het sterven. We moeten naar de demonstranten in China kijken om het weer aan te wakkeren.”
Zeer weinig mensen hadden verwacht dat de protesten op het vasteland zo dramatisch, groots of effectief zouden zijn als ze waren. Kunnen de demonstraties in Hongkong, waarvan de laatste ronde anderhalf jaar duurde en soms een op de zeven inwoners van de stad de straat op trok, weer van start gaan? Sommige analisten zeggen dat dit onwaarschijnlijk is, gezien de ernst van de mogelijke straffen – waaronder levenslange gevangenisstraffen – die demonstranten zouden kunnen krijgen op grond van de nationale veiligheidswet (NSL). Maar activisten die zich nog steeds in Hong Kong bevinden, zeggen dat er op ieder moment nieuwe protesten kunnen uitbreken, mits de juiste aanleiding wordt gegeven, ook al blijven ze zeer onopvallend.
“Het was COVID die de protesten stopte, niet de NSL”, zei een democratieactivist die zichzelf Tony noemt, en vroeg om anonimiteit vanwege het gevaar van de NSL. “Veel gewone mensen waren bang om te sterven aan COVID, dus kwamen ze niet meer de straat op, dus toen konden wij activisten niet meer verder.” Over de nieuwe veiligheidswet en de allesomvattende reikwijdte ervan: “Er waren al zoveel bestaande wetten op grond waarvan we vervolgd konden worden, dat de NSL niet zo’n groot probleem was. Zeker geen gamechanger.”
Tony, een 33-jarige IT-consultant met warrig haar, begon te protesteren tijdens de Occupy Central met Liefde en Vrede-protesten in 2014 en raakte er steeds dieper bij betrokken toen de demonstraties van 2019 begonnen. Hij beweerde dat de woede die veel Hongkongers ertoe bracht de straat op te gaan nog steeds aanwezig is, en niet alleen in de chatgroepen van de activisten die hij bezoekt.
‘Vergeet niet dat zelfs nadat de NSL was ingevoerd, er een man was die bereid was eropuit te gaan en te proberen een politieagent te vermoorden,’ merkte Tony op. Op 1 juli 2021, de eerste volledige dag dat de veiligheidswet van kracht werd, besloot de 50-jarige Leung Kin-faineergestokeneen politieagent in de rug en gebruikte vervolgens hetzelfde mes op zichzelf. Leung stierf een paar uur later. De politieagent heeft het overleefd.
Dat is een extreem voorbeeld. Maar er is nog steeds een krachtig en wijdverbreid verlangen naar een meer representatieve regering en er is woede over de inflexibiliteit van de overheid. Zou een vertoon van compromis, passend bij de verzoening van Peking, helpen die woede te verspreiden? Mogelijk, maar er is geen teken dat er iets aan de hand is. In feite lijken de autoriteiten van plan de schroeven nog verder aan te draaien.
Terwijl enkele duizenden demonstranten op hun proces wachten, zijn waarschijnlijk de meest prominente slachtoffers van de harde lijn van de regering47 democratie-activistenbegin 2021 gearresteerd. Na bijna twee jaar hebben slechts 13 van de gearresteerden borgtocht gekregen, en hun proces is herhaaldelijk uitgesteld. Het vooruitzicht jarenlang in de gevangenis te moeten wegkwijnen heeft sommige gevangenen er duidelijk toe aangezet een compromis te zoeken, waarbij velen afstand hebben gedaan van de politiek en besloten hebbenpleitenschuldig. Het proces tegen de groep is nusetvoor begin 2023.
De meest prominente beklaagde, voormalig mediamagnaat Jimmy Lai, is ongetwijfeld uitdagend gebleven. Hij heeft een pleidooi gehouden om geen schuld te bekennen en heeft gevochten om een in Londen gevestigde mensenrechtenadvocaat naar Hong Kong te laten komen om aan zijn verdediging te werken. De 75-jarige Lai riskeert een mogelijke levenslange gevangenisstraf wegens vermeende samenzwering met buitenlandse strijdkrachten door op te roepen tot internationale sancties tegen Hong Kong en China. Hij is al veroordeeld voor verschillende andere aanklachten, met name op 10 december kreeg hij een gevangenisstraf van vijf jaar en negen maanden wegens lichte fraudeaanklachten die worden gekarakteriseerd als“zeer onrechtvaardig”door een Amerikaanse functionaris.
Het was de laatste stap in de meedogenloze vervolging van Lai door de regering van Hongkong. Eind november, het hoogste gerechtshof van Hong Kongafgewezeneen oproep van de regering om te voorkomen dat Lai de Britse advocaat Timothy Owen inhuurt om hem te vertegenwoordigen. De door Beijing benoemde CEO van Hong Kong zei vervolgens dat hij een beroep zou doen op het hoogste wetgevende orgaan van Beijing om te voorkomen dat buitenlandse advocaten betrokken worden bij nationale veiligheidszaken. Het Hooggerechtshof in Hong Kong stelde vervolgens het proces van Lai uit tot 13 december, zodat de zaak kon worden opgelost.
De zaak van Lai wordt veruit het meest in de gaten gehouden, niet alleen vanwege zijn besluit om de aanklacht te betwisten, maar ook omdat hij een typisch succesverhaal in Hong Kong is. Hij vluchtte als 12-jarige uit China naar Hong Kong en veranderde vervolgens van werken in een kledingfabriek in een miljardair, kleding- en mediamagnaat. Lai was zich er terdege van bewust dat hij waarschijnlijk zou worden gearresteerd en koos er niettemin voor om Hong Kong niet te verlaten. Hij werd in augustus 2020 gearresteerd en heeft sindsdien het grootste deel van de tijd in de gevangenis doorgebracht.
“De benadering van gerechtigheid door de CCP is vergelijkbaar met haar benadering van democratie”, zei Steve Tsang van de School of Oriental and African Studies in Londen, waarbij hij een acroniem gebruikte om naar de Chinese Communistische Partij te verwijzen. “Het heeft met geen van beide problemen, zolang het er maar voor kan zorgen dat het de uitslag vooraf kan vaststellen. Het niet toestaan dat Britse advocaten Lai vertegenwoordigen is een stap om ervoor te zorgen dat er geen verrassing komt in de uitkomst van het proces tegen Lai. ”
De obsessie van de regering om alle vormen van afwijkende meningen te onderdrukken, beperkt zich niet tot miljardairs. In augustus bijvoorbeeld de 68-jarige straatmuzikant Li Jiexinverscheenvoor de rechtbank beschuldigd van het bespelen van een muziekinstrument in het openbaar zonder vergunning. Volgens lokale persberichten beweerde de politie dat hij eerder dit jaar op een busstation ‘Glory to Hong Kong’ had gespeeld op zijn erhu, een traditioneel Chinees tweesnarig instrument. De rechter verwierp de zaak wegens gebrek aan bewijs en kende Li ongeveer 60 dollar aan kosten toe.
Terwijl autoriteitenniet formeel overwogenhet zingen van “Glory to Hong Kong” illegaal, ze lijken de uitvoering ervan bijzonder irritant te vinden. Het lied was eind november opnieuw in het geding toen een 42-jarige koerier genaamd Wong Chun-kit voor de rechtbank verscheenopgeladenmet opruiing. Hij zou op sociale media een video hebben gedeeld waarin het iconische protestlied wordt gespeeld, in plaats van het Chinese volkslied, tijdens een rugbywedstrijd in Zuid-Korea. (Sinds de overdracht van Groot-Brittannië aan China in 1997 is het Chinese volkslied ook dat van Hong Kong.)
Het incident in Zuid-Korea was het eerste vanvier keerde afgelopen maanden werd op een internationaal sportevenement ‘Glory to Hong Kong’ gespeeld in plaats van het Chinese volkslied. De autoriteiten hebben aangedrongen op onderzoek door de betrokken sportorganisaties, maar anderen vermoeden simpele fouten van buitenlandse evenementenorganisatoren, aangezien ‘Glory to Hong Kong’ een van de topresultaten is die naar voren komt als Google zoekt naar ‘Hong Kong anthem’.
Begin december maakte gewichtheffer Susanna Lin uit Hong Kong, die een gouden medaille won tijdens een wedstrijd in Dubai, een door de overheid opgelegdetime-out gebaardoor de letter “T” met haar handen te vormen om het spelen van “Glory to Hong Kong” te stoppen. Het Chinese volkslied begon kort daarna te spelen, en de organisatoren van Dubai gaven de schuld aan een verwarring door vrijwilligers. De autoriteiten van Hongkong eisten niettemin een onderzoek. Cheng Ching-wan, waarnemend commissaris voor sport, zou dat hebben gedaangewaarschuwddat “degenen die de regelgeving overtreden, gestraft kunnen worden.”
“Het is belachelijk, totaal belachelijk”, zegt Yan, een 46-jarige pro-democratische activist in Hong Kong. “Gewichtheffen en rugby zijn twee sporten die de meeste Hongkongers niets kunnen schelen. Als de regering niets had gezegd, zou niemand deze incidenten hebben opgemerkt. Ze hebben zichzelf opnieuw belachelijk gemaakt.”
Dergelijke incidenten en de ogenschijnlijk overdreven reactie van de regering doen de vraag rijzen waarom de autoriteiten van Hongkong niet in staat lijken te zijn tot versoepeling, vooral in het licht van de versoepelde COVID-beperkingen op het vasteland. Het antwoord is volgens de Chinese geleerde en geboren Hong Konger Tsang dat, hoewel de Hong Kong Chief Executive John Lee door Peking zorgvuldig voor de baan werd uitgekozen, hij geen deel uitmaakt van het systeem van de Communistische Partij en dus verdacht is. “Als je Shanghai of Guangzhou leidt, ben je een loyalist van [de Chinese president] Xi Jinping en heb je meer ruimte om wat losser te worden. John Lee moet zichzelf keer op keer bewijzen.”
Tony formuleerde het anders. “Wij zijn net de slechte leerling. Wij worden zwaarder gestraft dan wie dan ook, zodat de andere studenten opletten en ons niet kopiëren.”
Hij zei dat hij weinig vooruitzicht ziet op een versoepeling van de regering, en merkt op dat veel andere Hongkongers het daar blijkbaar mee eens zijn, inclusief de grofweg200.000die de afgelopen twee jaar naar andere landen zijn geëmigreerd. Waarom was hij dan niet ook vertrokken? Tony haalde zijn schouders op en duwde zijn draadmontuurbril weer op zijn neus.
‘Ik ben een optimistische pessimist’, zei hij. Misschien willen die mensen op een dag naar huis komen, “dus moeten sommige Hong Kongers blijven en de boel draaiende houden.”